Jasper van der Kolk

wekelijkse inspiratie over geloof & creativiteit

Verander van wapens

Het was nog vroeg op Schiphol. Bij de security troffen mijn zoon en ik een geweldig nurkse securitymevrouw aan. Ze had iets van een keffende hond die tegen je been opspringt, terwijl je nog geen koffie hebt gehad.

Het mens behandelde ons dermate onvriendelijk dat ik er op een gegeven moment schoon genoeg van had. ‘Mevrouw, wilt u misschien even vriendelijk tegen ons doen’, zei ik bars. De vrouw ging door met keffen. ‘Mevrouw, u hoort me niet goed, ik wil dat u ons VRIENDELIJK behandelt,’ zei ik nog wat barser. Bars genoeg om de aandacht van haar chef op de situatie te vestigen die orde op zaken kwam stellen. 

Een minuut later liepen we richting de gate. Opgelost, dacht ik.

‘Nu deed je het weer’, hoorde ik een stem in mijn hoofd zeggen, die verdacht veel leek op de Geest. 

Deed ik wat? 

Dezelfde wapens oppakken als je ‘tegenstander’. 

Pardon?

Je reageert met onvriendelijkheid op onvriendelijkheid. Waarom koos je geen andere wapens? Waarom heb je die mevrouw niet een vrolijke grijns gegeven, gezegd dat ze het goed bezig was (ze leek immers onzeker) en haar een fijne dag gewenst? Daarmee had je haar wellicht de wapens voor de rest van de dag uit handen genomen.

Touché.

Gebruik nooit dezelfde wapens als je tegenstander. Pak iets anders uit de kast. Het tegenovergestelde bijvoorbeeld. 

Koop geen boot

Als mensen overwegen overwegen om zich in het avontuur van leven met God te storen vraag ik ze altijd: zou je dat nou wel doen?

Het leven van de gelovige is er namelijk één van bekering. Het begint er mee en bepaalt de koers voor alle groei en ontwikkeling die daarna komen gaat.

Of met andere woorden: in het leven van de gelovige is iedere stap voorwaarts altijd het gevolg van een of andere bekering.

Als mijn huwelijk beter wordt is dat niet omdat we een boot kopen. Dat is omdat één van de twee, en meestal ben ik dat, me bekeer en zeg: oké, ik laat mijn eigen kijk op de zaak los, en accepteer Gods perspectief.

Dat mes kan diep snijden. In de Bijbel betekent bekering immers altijd het afscheid nemen van afgoderij – dat je betekenis, erkenning en gewicht bij iets of iemand probeert vandaan te halen die niet God is. 

Dat is het probleem van bekering. Dat er altijd iets sterft. Meestal iets dierbaars.

Neem nou mijn huwelijk. Wat is bekering in mijn relatie? Dat ik stop met dingen van Maartje vragen die ik alleen van God kan verwachten. Dat ze altijd leuk is bijvoorbeeld. Pure afgoderij. 

Jammer is dat. Snap je? Dit gaat best ver. Vandaar mijn vraag: leven met God, zou je dat nou wel doen?

Beginnersgeluk

Een start. Het krieken van de dag. Het begin van een nieuw avontuur. There’s something about it. 

Met een aan weemoed grenzende glimlach kan ik denken aan de eerste keren dat we een Alpha-cursus organiseerden in Amsterdam. En aan het eerste jaar dat we een nieuwe kerk startten. En wat me opvalt is dat iedereen die ik spreek uit die tijd spontaan dezelfde glimlach en lichtjes in de ogen krijgt: ‘dat was mooi, kon het nog maar zijn als toen.’ 

Wat is dit toch? (Afgezien van het feit dat ons geheugen erg selectief is; elk begin heeft ook gedoe, maar dat vergeten we voor het gemak vaak weer even). 

De verklaringen zijn legio natuurlijk. In het begin is ‘het’ van iedereen. Iedereen hoort er bij en is nodig. Je begint aan een reis die nog niemand eerder heeft afgelegd. Je deelt een risico. Als het lukt, is iedereen daarbij betrokken geweest. Je bent een team. Je leert nieuwe dingen. Onvermoede talenten komen tevoorschijn. Je bent afhankelijk. Kortom, het ‘stroomt’ van energie, talent en geloof door de hele groep. 

Zou het mogelijk zijn dat de kerk voortdurend aanvoelt als een nieuw begin?

Nee, zeggen de nuchtere zielen. Het kan niet altijd lente zijn. Herfst en winter zijn ook nodig. 

Nee, zeggen de traditionele zielen. De mens heeft altijd neiging om geesten in flessen te stoppen. Om van nieuwe dingen uiteindelijk weer en instituut van te maken. 

Nee, zeggen sociologen. Wij mensen hebben een ongekend vermogen om te wennen. Dus elk nieuw begin went op een gegeven moment weer. 

Nee, zeggen de Grote Denkers. Na het begin moet je het succes opschalen. Uitrollen. Het in een formule gieten. 

En toch. God is volgens Genesis een beginneling bij uitstek. Zijn beelddragers Adam en Eva waren beginners van beginners. Abraham moest op weg. Je ziet Gods Geest wat mensen bouwen en verzinnen voortdurend ontregelen. Je ziet dat de kunstenaars avant la lettre (Gods profeten) de boel altijd door de war schoppen. Jezus kwam om het instituut Religie te sluiten en aan te kondigen dat de deuren van zijn Koninkrijk wagenwijd open stonden. De kerk in Jeruzalem vertakte zich naar Antiochië, daarna naar Efeze, et cetera.

De Missio Dei – de missie van God om de mens het leven terug te geven lijkt één groot nieuw begin. 

Ik geloof dat het kan – een kerk die voelt als een begin (niet de hele tijd, maar wel vaak). Maar dan is het belangrijk dat de groep: 

  1. Niet te groot wordt, zodat ‘het’ van ons kan blijven (dus bij groei splitsen, zodat de groep weer nieuw wordt)
  2. Voortdurend bezig is om elkaar beter te leren kennen
  3. Samen een missie ontdekt die 1) tot de verbeelding spreekt, 2) uit de groep zelf geboren wordt, 3) valt binnen de cirkel van invloed van de groep (bv. je buurt)
  4. Relaties heeft met andere groepen zodat je van elkaar kan blijven leren

Beginnersgeluk ligt volgens mij altijd besloten ligt in het extreem lokale karakter van de kerk.

Leslie Newbigin zei: ‘The church exists to carry out God’s mission in the particular place it is set.’

Daar zit de echte sleutel van beginnersgeluk: in het particuliere.

De Missio Dei is immers niets meer dan een luchtkasteel tot we weten wat die missie is voor ons, voor jou en mij. Wat is die missie hier, in onze stad/buurt/straat, voor die mensen die wij kennen. En wat is die missie nu, in de winter van 2020. 

Als je met een groep hierin Gods stem weet te verstaan, heb je accuut beginnersgeluk.  

Werelds beste voetballer is depressief

Pele is een levende voetballegende. Drie keer werd hij wereldkampioen met Brazilië. Velen beschouwen hem als de beste voetballer aller tijden.

Deze week las ik dat hij depressief is. Hij is bijna 80 en zijn gezondheid gaat achteruit. Daar schaamt hij zich zo voor, dat hij zijn huis niet meer uit durf te komen.

Zijn zoon zorgt voor de ondertiteling van dit tragische beeld: ’Voor de wereld is hij altijd een soort van koning geweest en nu kan hij nauwelijks nog lopen. Dat is moeilijk te verwerken.‘

Nu wacht ik al een jaar op een gepast excuus om in een van deze blogs een intrigerend citaat van de tegendraadse Amerikaanse schrijver en denker David Foster Wallace van stal te halen over, jawel, aanbidding.

Het beeld van Pele, de wegkwijnende koning van weleer, lijkt me een uitstekende aanleiding:

‘Everybody worships. The only choice we get is what to worship. And the compelling reason for maybe choosing some sort of god to worship […] is that pretty much anything else you worship will eat you alive.

If you worship money and things, if they are where you tap real meaning in life, then you will never have enough, never feel you have enough. It’s the truth.

Worship your body and beauty and sexual allure and you will always feel ugly. And when time and age start showing, you will die a million deaths before they finally grieve you.

On one level, we all know this stuff already. It’s been codified as myths, proverbs, clichés, epigrams, parables; the skeleton of every great story. The whole trick is keeping the truth up front in daily consciousness.’

David Foster Wallace sprak uit ervaring. Zijn hele leven worstelde hij met verslaving en depressiviteit. In 2008 pleegde hij zelfmoord…

Wat, en vooral wie we aanbidden is niets minder dan een halszaak.

Financiële vrijheid

Ben ik financieel vrij? Het is een vraag die me de laatste tijd bezighoudt. En terecht. Het leven van een gelovige gaat immers over leven in vrijheid. Dát is misschien wel het allerbelangrijkste wat Jezus ons terug kwam geven. En geld is in de Bijbel altijd een van de eerste oefengebieden, en dus een scherprechter van hoe het er vrijheids-technisch voorstaat in je leven.

Dus, hoe sta ik er voor? Op het eerste gezicht prima. Via mijn opdrachten als freelancer komt genoeg geld binnen (wat er in de loop van maand overigens ongeveer even hard weer uit vliegt in de vorm van brood op de plank, hagelslag en pianoles – maar dat terzijde).

De schoen wringt ergens anders. Deze opdrachten slurpen het grootste deel van mijn tijd en energie op, en dus heb ik weinig tijd over om ander werk te doen. Het werk wat ik écht graag wil doen. Werk wat ik niet doe omdat het geld oplevert, maar omdat ik er in geloof. 

Dus ben ik vrij? Ja en nee. Ja, ik kan voor mijn gezin zorgen. En nee, ik kan niet het werk doen wat ik écht graag zou willen doen. Simpelweg omdat ik met dat werk mijn huidige uitgavenpatroon niet kan bekostigen.

Kan dit anders? Ja, kreeg ik de afgelopen weken van drie verschillende kanten te horen. En alledrie wezen ze naar mijn knop ‘uitgaven’. 

Het begon met vrienden die kwamen eten. Ze kwamen met de tram, inclusief twee kinderen en kinderwagen. ‘Ja, we hebben besloten in 2020 zo min mogelijk geld uit te geven, dus parkeren in de pijp voor €6,50 per uur zit er niet in dit jaar’. Dit jaar hebben ze al een maandsalaris bespaard, zonder te veranderen in van die zelfgenoegzame zuurpruimen doe je niet aan je eettafel wilt hebben. Integendeel.  

Onze televisie is recent gesneuveld bij een kussengevecht. Ik ben geneigd om direct een nieuwe te kopen. Sinds dat etentje denk ik: we kunnen eigenlijk ook prima zonder tv. Of regelen ergens iets tweedehands. Immers, wat je niet uitgeeft, hoe je ook niet te verdienen.

Daarna had ik een afspraak met iemand in Duitsland. Een soort Elon Musk die niet niet out-of-the-box denkt over auto’s maar over God’s Koninkrijk, en dan niet op Mars maar hier op aarde. Op een gegeven moment hadden we het over geld, en hoe financiering in het Koninkrijk van God werkt. Stap één, zei hij, is dat iemand die tot geloof komt een enorme kostenpost kan wegstrepen: dingen kopen om je 1) goed te voelen over jezelf, 2) om status aan te ontlenen of om 3) een schijnzekerheid door te krengen. Touché.

Om ons heen gaan zoveel mensen op wintersport, dat ik soms wel eens denk: wat is er mis met mij dat ik daar geen geld voor heb? Laat je gek maken, zegt mijn Duitse Elon Musk. Wintersport is leuk, maar vrijheid om niet mee te hoeven doen met wat ‘normaal’ is, is leuker.

Tot slot, en dit deed me echt de das om, las ik dit weekend een zeer lezenswaardig artikel van kunstenaar Mariët Meester in de NRC: ‘Hoe je met weinig geld heel rijk kan zijn.’ Ze leeft met haar partner van €20.000 bruto. Met plezier. Want, zo zegt ze: ‘door niet veel geld uit te geven kunnen wij leven van de dingen die we het liefste doen.’ In hun geval schrijven en tentoonstellingen maken.

Dat is misschien wel een definitie van financiële vrijheid: dat je kunt leven van de dingen die je het liefste doet. 

Wellicht hangt er een prijskaartje aan die vrijheid. Zit een nieuwe televisie er dan een poosje niet in. En een wintersport al helemaal niet. Wellicht ben je ‘arm’. Maar dan wel ‘rijk arm’. Want vrij.

Godskunst

Wij zijn God’s poëzie. Wandelende gedichten. Levende kunst waardoor Hij vandaag aan de wereld uitdrukt wie hij is.

Zegt Paulus, schrijvend aan mensen in een jonge kerk in Efeze. Mensen voor wie het allemaal nieuw was: geloven in Jezus, leven in een nieuw Koninkrijk. Paulus vraagt hen: heb je wel door wie je bent? En geeft prompt dit antwoord:

‘We have become his poetry, a re-created people that will fulfill the destiny he has given to each of us, for we are joined to Jesus the Anointed One.’ (Efeze 2:20 – The Passion Translation)

Oké. Hmm. Dat kan Paulus wel zo beweren, maar als ik in de spiegel van mijn leven kijk, denk ik nou niet direct ‘wow, wat een haiku, sonnet of limerick.’ Want bij kunst denk ik aan vakmanschap, aan originaliteit, aan schoonheid. Dat je iets hebt om ‘te laten zien’.

Ik heb niet zoveel om te laten zien.

En dat is misschien wel het punt.

Juist daar waar ik stuk ben. Juist daar waar ik niet voldoe aan de standaarden van de wereld. Waar ik geen status heb. Waar ik niet goed mee kan komen in de vaart der volkeren. Daar waar de verwondingen zitten, spijt, lelijkheid misschien zelfs wel. Exact dat is de plek van de re-creation; de wonderbaarlijke omkering van dood naar levend, waar het onaanzienlijke verhoogd wordt en de tekortschietende vervuld.

Daar waar ik niks heb om ‘te laten zien’, daar waar mijn eerlijke, rauwe menselijkheid Jezus ontmoet – daar veranderen we in acute Godskunst en wordt ware schoonheid zichtbaar voor wie de ogen heeft om dat te zien.